Dinsdag 5 mei 2020
Als er één 5 mei-jaar is waarin vrijheid extra betekenis heeft in het nu, dan is het waarschijnlijk dit jaar wel.
Een persoonlijk (hopelijk enigszins bemoedigend) relaas van dat wat mij -vanuit onvrijheid- een groot gevoel van vrijheid bracht.
De extreme on-vrijheid die 75 jaar geleden ten einde kwam, was natuurlijk van een totaal ander kaliber dan de inperking van vrijheid die we nu met z’n allen moeten ondergaan.
Maar in deze dagen kunnen we ons misschien wel een heel klein beetje beter voorstellen hoe immens de impact toen moet zijn geweest. Door de verhalen van de mensen die het meemaakten (ook onze lieve pa had die verhalen) en door wat we nu zelf meemaken. Ik snap helemaal waarom er zo ontzettend veel baby’s zijn geboren na de oorlog, ha! Wat een overweldigend feest en wat een giga zucht van opluchting moet er 75 jaar geleden door het land zijn gegaan. In niks te vergelijken met wat we nu meemaken.
Verhalen van hen
Er zijn indrukwekkende en ontroerende verhalen te lezen van mensen die de oorlog en bevrijding bewust meemaakten. Op de site van de Volkskrant onder meer: Mijn Bevrijding. Het verhaal van Jan Berings uit Deventer bijvoorbeeld, die 5 was toen zijn stad Deventer werd gebombardeerd en zijn oom (die samen met Jan z’n vader mensen probeerde te helpen op straat) omkwam.
Oorlog was normaal voor Jan als jong kind.
Toen de bevrijding kwam, kreeg Jan een zelfgemaakt oranje crêpe-papieren hoedje van zijn moeder. ‘Morgen worden we bevrijd’, had ze gezegd. Het hoedje was voor de bevrijdingsdag maar Jan was er stapeldol op en zette het de avond ervoor al op. Maar het hoedje viel tijdens het eten in de jus en werd doorweekt, vet en vies. De dag van de bevrijding droeg hij het hoedje desondanks wel. Maar hij was alleen maar bezig met zich kapot schamen voor dat vieze ding op z’n hoofd, terwijl alle andere mensen uitzinnig feestvierden.
Wil je het verhaal van Jan Berings, of andere bijzondere herinneringen uitgebreid lezen? Ga dan naar Mijn Bevrijding van de Volkskrant. Laat je ontroeren en verwonderen, je kunt er letterlijk door het land struinen en verdwalen in de meest uiteenlopende bevrijdingsverhalen.
Terug naar nu. Nu niet kunnen leven zoals je normaal doet, gedwongen thuis moeten blijven, is ook een vorm van vrijheid inleveren. En we kunnen allemaal zien, horen en lezen dat toch steeds meer mensen hier last van krijgen, en er meer en meer onder gebukt gaan. Het leven staat noodgedwongen op z’n kop.
Voor Dejan en mij staat het leven minder op z’n kop. Wij zijn deze ‘kleinere’ leefstijl al gewend. En dat is een groot geluk in deze tijd. Daarom hoop ik dat ik met mijn eigen verhaal van ‘vrije onvrijheid’ kan laten zien dat vrijheid misschien wel in heel andere dingen zit dan altijd gedacht…
Ziekte als kooi
De afgelopen 12 jaar heb ik deze noodgedwongen ‘thuisisolatie’ al doorgemaakt. Omdat ik afgekeurd werd door mijn ziekte en door dat ziek zijn ook steeds meer dingen niet kon die ik wel zou willen.
Ouder worden we allemaal en dat gaat gepaard met fysiek steeds meer inleveren. Bij mij speelt dit proces al vanaf mijn 30-ste, toen bleek dat ik reuma (RA, de auto-immuunvariant) heb.
Vanaf dat moment werd mijn keuze- en bewegingsvrijheid stapje voor stapje en steeds ingrijpender, beperkt. Het prachtige vak dat ik had (werken in de theaterwereld als docent en maker) moest ik loslaten omdat het fysiek veel teveel vroeg, op het laatst (in 2008, ik was toen 39). Mijn mooie carrière zat erop, ik kon niet meer, en had overal ontstekingen en schade.
Ik moest aan heftige infuusbehandelingen beginnen (met middelen die ook in de oncologie worden gebruikt) om die schade niet verder door te laten gaan. En die middelen gaven dan ook weer zoveel bijwerkingen dat ook dat mij regelmatig beperkte in vrijheid.
Een voorbeeld: een middel maakte me zo misselijk dat ik niet meer weg kon. Steeds maar de kans dat je ineens moet braken, wat gebeurde, maakt je onzeker en houdt je thuis.
Een ander middel bezorgde me een neuroafwijking die soms zulke hevige pijnaanvallen gaf, dat ik de dingen moest gaan mijden die die electrische pijn (kortsluiting tussen een zenuw en slagadertjes) opriepen. In de wind lopen, flink lachen, harde dingen kauwen, soms zelfs make up opdoen; het kon resulteren in het op hol slaan van een zenuw (in mijn hoofd, beginnend in het gezicht). Twee hersenoperaties hebben het probleem kunnen verhelpen. Maar die 2 jaar dat ik ermee rondliep, maakten mij een slaafje van die afwijking.
Maar geen reumabehandelingen toelaten, zou ook heel dom zijn. De reuma die ik heb, kan ook in je organen gaan zitten, geeft bij felle periode’s hogere risico’s op hart- en vaatproblemen en je lijf laten beschadigen door de ziekte, wil je ook niet. Dus ik onderging de behandelingen.
En nog kon dat niet voorkomen dat ik vervolgens kort nadat ik was afgekeurd 3 reuma-operaties in 6 maanden tijd nodig had om schade die niet meer te herstellen was, op te ruimen. Ik kreeg een kunst-gewrichtje in mijn hand. En uit mijn voeten zijn de gewrichtjes uit mijn tenen verwijderd, en is met metalen pennetjes het bot aan elkaar gegroeid, zodat ik daar geen ontstekingen en schade meer in had.
In de jaren daarna, ook de afgelopen jaren, kwam ik steeds weer in nieuwe medische problemen. Allemaal gerelateerd aan mijn reuma. Het was de ene hobbel na de andere, zoals die 2 hersenoperaties.
Kortom: de vrijheid om te leven zoals ik deed en mijn ambities te volgen, was absoluut niet meer beschikbaar voor mij. En toen ik dan werd afgekeurd, voelde dat beklemmend en onwerkelijk onvrij. Ik voelde mij door mijn ziekte, door het UWV en door mijn toenmalige werkgever in een kooitje opgesloten en weggezet in een hoek waar ik verder vergeten kon worden.
Valse vrijheid
En nu is het 2020. En ik voel me vrijer dan ik me ooit in mijn leven heb gevoeld.
De UWV beslissing om mij af te keuren, bleek geen kooi te zijn maar bescherming van mijn eigen onrealistische ambities en leefstijl. Ik was ziek, maar ik wilde dat niet weten en gewoon doorgaan zoals ik altijd had geleefd. Keihard werkend in dat theatervak, met mijn perfectionistische kop. Daarmee continu roofbouw plegend op mijn eigen lijf. Dàt was toen vrijheid in mijn ogen. De ziekte negeren, zag ik als vrijheid. Nu achteraf bleek het schijn te zijn. Net als iemand die verslaafd is, en door niemand wenst te worden beperkt in zijn/haar behoefte om te roken, drinken, gokken, whatever. Je lijkt zo lekker vrij -ik doe wat ik zelf wil en laat me niet sturen of adviseren- maar je wordt steeds meer slaaf van je verslaving. Of in mijn geval: ik werd steeds meer slaaf van mijn ambities en mijn drang om het leven te blijven leven zoals ik altijd deed.
Anyway. Het UWV keurde mij niet alleen af, maar gaf mij ook royale mogelijkheden om nieuwe krachten, kwaliteiten en interesses aan te boren, die in mijn theaterwerk al een grote rol speelden. Tekstschrijven vooral. Ik volgde super goeie schrijftrainingen, post-hbo bij de Hogeschool Utrecht communicatie en journalistiek. Dat werd betaald door UWV en mijn werkgever. En ik ontdekte dat het teksten schrijven prachtig samenging met het vak van mijn husband, die art director/ grafisch vormgever is van beroep. Ik ontdekte zelfs dat de inventiviteit die ik ontwikkeld had in het theaterwerk, nog steeds bruikbaar was.
Nieuwe wegen, echte vrijheid
Dejan en ik bundelden dus onze krachten en omdat Dejan (ruim voordat hij mij kende) ook volledig medisch is afgekeurd, konden wij helemaal onze eigen route gaan bewandelen. Uitstippelen waar we wel en niet goed in zijn, wat wel en niet bij ons past, wat we wel en niet willen geven, en in welke mate.
Wij werden thuiswerkers, die niet hoefden te verdienen. Die daardoor geen financiele druk hadden en hebben, maar alle rust en ruimte om te doen waar we echt goed in zijn. En dat doen we nu nog steeds zo. Daarmee kunnen we ook anderen het beste van onszelf geven.
Toen we voor het Troostboekje dat we samen met de zorginstelling voor ouderen maken, zeiden wij tegen de manager: ‘we willen wel onze eigen ervaring en intuïtie volgen in het maken van dit boekje. We hebben jullie hulp en inspiratie nodig maar niet als 3e redactielid’. Toen schreef de manager terug: ‘Het is jullie project dus jullie bepalen, en dat is helemaal prima’.
Onder onze eigen voorwaarden werken zodat we echt het beste uit onszelf kunnen halen en geven, en dan toch in inspirerende samenwerking en in wederzijds vertrouwen met anderen, dat is ultieme vrijheid voor ons.
Je moet het soms wel afdwingen
Wij werken thuis. Al tien jaar. In vrijheid dus. Een vrijheid die wij wel moeten beschermen. Want thuis werken, dat wil door je omgeving niet altijd gezien worden als werk. Eerder denkt men dat je gewoon lekker aanrommelt en hobby’t. En die indruk wekken wij ook vrij gemakkelijk, eerlijk gezegd. Maar het is werk. Onbetaald, maar werk. Dat aandacht, focus en moeite vraagt. Dat vinden we allebei. Wij willen straks niet duizend Troostboekjes van de drukker zien komen waar fouten in zitten.
Maar als ze dan te pas en te onpas voor je deur en in je tuin staan (ontdekten wij toen we net in dit dorp waren komen wonen), dan kan je niet goed werken.
Gelukkig worden we er steeds beter in om onze plek af te bakenen en rust te brengen in ons thuis zijn, en het thuis werken.
Ik kan me enorm voorstellen dat dit nu bij heel erg veel mensen een pittige uitdaging is. Hoe baken je je werktijden (en -plek?!) zo goed mogelijk af als je partner en je kids ook thuis zijn? En hoe serieus neem je de ruimte die jij daarin nodig hebt?
Thuis is het nieuwe avontuur, beperkingen zijn de nieuwe mogelijkheden (?)
Door de omstandigheden gedwongen, hebben wij ontdekt dat vrijheid helemaal niet (per definitie) zit in de dingen die je daar in eerste instantie bij verwacht.
De afgelopen week keken wij de 4 uitzendingen van Floortje blijft hier, over hoe bijzondere mensen (zoals voormalig poppenspeler Jozef van den Berg) kracht putten uit het leven, en daar in deze coronatijd stevig door blijven. Prachtig programma, net zo liefdevol gemaakt als altijd bij Floortje Dessing, en minstens zo inspirerend. Wat we steeds weer voelden, bij alle afleveringen, is troost. Doordat je mensen ziet die vertrouwen houden in de goede wending en die mee durven te buigen met de situatie. Mensen die er bijvoorbeeld voor kozen om op een eiland te gaan wonen (in Nederland, Tiengemeten) zonder veel voorzieningen. Ze kunnen niet zomaar alles kopen, en zitten best wel vast op dat eiland. Maar doordat het zo vredig, rustig en ruimtelijk is, ervaren ze vrijheid. En zelf dingen inventief op(kunnen)lossen, voelt ook vrij op den duur.
En wij persoonlijk voelden ook iets troostrijks bij de serie van Floortje Dessing, doordat we zien dat anders leven en je eigen weg vinden, het leven echt beter kan maken. Wij herkenden daarbij ook gewoon van alles in het programma, allevier de afleveringen. Eindelijk weer eens herkenning vinden, is ook wel een feest voor ons.
En dan nu mogen ervaren dat onze manier van leven (ook al is die ontstaan vanuit ‘fysieke nood’) niet afwijkend is maar juist bevrijdend, dat is fijn. Sterker nog: nu, in coronatijd worden heel erg veel mensen geforceerd om op deze manier te leven. En als je die nieuwe werkelijkheid durft te volgen (en kan volgen, het moet ook wel mogelijk zijn) dan ontdek je uit de huidige onvrijheid misschien wel nieuwe ruimte.
Ik ben trots dat ik ben waar ik nu ben, samen met Dejan. Wat eerst voelde als een kooitje, werd mijn kleine fijne speeltuin. En ik wens iedereen die het moeilijk heeft in deze ‘corona-beperking’, dat er uiteindelijk een fase komt waarin je de nieuwe mogelijkheden kan zien glinsteren in de verte.
Kom, ik rond nu maar es af en wens je een dierbare bevrijdingsdag-avond.
Onder ‘mijn hoofd’ zie je nog een extraatje. En daaronder wat foto’s. Bovenaan: onze vier-de-vrijheid-vlag. Heel vrij aan een boom en niet aan ‘t huis, ha!
Ciao tot gauw. Enne… vier je (on)vrijheid voorzichtig en gezond, please?
Kiki
En dan nu nog de beloofde…
Lichtpuntjes✨
• In je eigen eetkas
Er komt een test in Amsterdam bij kunst- en cultuurinstelling Mediamatic, met ‘priverestaurantjes’ die corona-veilig zijn. Hoe? Met mini kasjes. Waar je met z’n tweeën in zit. Hier werden wij zo blij van dat we meteen wilden reserveren maarja, het is dus in Amsterdam en…hoe komen we daar zonder OV? Maar ik hoop enorm dat dit gaat werken en op veel meer plekken wordt toegepast, dan zijn wij van Boslust er als de kippetjes bij!
• Beesten on the beach
Deze wandelende installaties, gemaakt van plastic buizen (recycle) kun je tegenkomen op de Hollandse stranden. Ze worden in beweging gebracht en voortgedreven door de wind. Omdat we nu niet met z’n allen de stranden op kunnen: ontmoet ze via je beeldscherm. Ze zijn al heel bekend, we zagen een paar jaar geleden een documentaire over Theo Janssen de maker, en wellicht ken jij ze ook al. Maar het blijft spectaculair. En als je ze nog niet eerder zag: geniet er extra van!
• Dierenrijk
Wilde zwijnen aan de wandel in Parijs, hang-geiten op straat in Wales, aapjes plonzend in een zwembad in India: nu het overal zo rustig is op straat, zien de dieren hun kans schoon om weer wat terrein terug te nemen van de mens. En ze hebben zoooo ongelofelijk groot gelijk…! Prachtig, dit filmpje.
• Een lichtpuntje met een donker randje
‘Samen is het nieuwe alleen’, zegt Marcel van Roosmalen (journalist en schrijver, NRC) in zijn radiocolumn. Hij durft: tegengeluid geven in coronatijd. De cliche’s en sentimenten doorbreken. Luister deze radiocolumn als je ook toe bent aan andere geluiden.
▼Foto’s:
Een van de eerste voordelen die ik omarmde in mijn (destijds) nieuwe, onvrije-vrije leven (toen ik afgekeurd was), dat was dat ik eindelijk uitgebreid kon koken. Geen haast, geen snelle happen meer, maar met tijd en liefde bedenken wat je wil eten en dan in alle rust (samen) gaan koken. Het avondeten is bij ons een feestelijk moment, het koken ook. Dit waren maaltjes van afgelopen week: pasta puur -een soortgelijk recept hier. -en de zaterdagavond-hapjes.
Ook zo fijn van aandacht en tijd hebben: dat je in je tuin wat beter kan rondkijken en ineens heerlijk geurige Lelietjes van Dalen ziet, plukt en er in huis intens blij van wordt…
